Monday, July 7, 2025

सुखाची सुरेख सुटी!

पावसातल्या सुटीचा हाही एक असा दिवस, ज्या दिवशी पाऊस त्रासदायक वाटत नाही. पावसाळ्याच्या मध्यावर कदाचित त्याची सवय झालेली आहे आणि पाऊसही सुरुवातीच्या धसमुसळेपणाने दमून आता शांत होऊन एका लयीत बरसत आहे. रस्ता अंगावर थेंबाचा मारा झेलीत गपगार होऊन पडलेला दिसतोय, त्याच्यावरून नेहमीची वाहनांची धावाधाव नाही. झाडे, भिजत उभी जणू त्यांचीही निवांत अंघोळ चाललेली आहे. सगळं भिजून चिंब चिंब झालंय पण चिकचिक नाही. पावसाच्या आवाजातही रिपरिप नाही तर संथ सरसर आहे जी निरंतर चालू आहे. शेजारच्या घराच्या बाजूला रस्त्याच्या कडेला एरवी धूळ खात उभा असलेली गाडी धुवून स्वच्छ निघाली आहे आणि तिच्याकडे कधी मनापासून बघितलं गेलं नसल्याने आज ती जणू नवीन असल्यासारखी भासत आहे. वेळ दुपारची आहे पण जरासे फिकट राखाडी आकाश आणि वातावरणातला गारवा यामुळे सकाळ अजून लांबली आहे आणि आता दुपार रद्द होऊन थेट चिमूटभर संध्याकाळ आणि मग परातभर रात्र होईल असं वाटतंय. गरम वाफाळत्या चहाचे घोट आणि सोबत चमचमीत भजी असा पूर्वापार परंपरेने चालत आलेला बेत किती समर्पक आहे आणि ज्याने कुणी ही परंपरा सुरु केली त्याला चहाच्या कपातून चहाचे दोन थेंब अर्पण करावे असं वाटतंय. आता काहीतरी सुरेख संगीत लावून त्या प्राचीन परंपरेचा पाईक होऊन ते कर्मकांड आटोपून अंगावर चादर घेऊन खिडकीच्या कडेला बाहेर बघत शांत पडून राहायचं डोळे मिटून झोप येईपर्यंत. वा! सुखाची सुरेख सुटी!


संदीप भानुदास चांदणे (सोमवार, ७/७/२०२५)

Wednesday, July 2, 2025

सुखनिद्रा

गारव्याची शाल मऊ अन
स्वच्छ निरभ्र नभ निळे
तृणपात्यांचा मऊ बिछाना
रोज न असले सुख मिळे

गंधाचा हलके शिडकावा
ताटव्यातली करती कुसुमे
मध्येच पिवळी सान पाकोळी
भवती येऊन स्वैर घुमे

दूर त्या क्षितिजापावेतो
नीरवतेचे गूढ धुके
लहरी वारा थबकून गातो
माझ्या मनीचे गीत मुके

माळावर बारीक झरा
एका लयीत खळबळ करतो 
असल्या अमोल क्षणात जाऊन
सुखनिद्रा मी चोरून घेतो

- संदीप भानुदास चांदणे (बुधवार, २/७/२०२५)

Monday, June 30, 2025

अपनी तो हार है

सुनते थे हम, ये जिंदगी
गम और खुशी का मेल है
हमको मगर आया नजर
ये जिंदगी वो खेल है
कोई सब जीते, सब कोई हार दे
अपनी तो हार है, यार मेरे, हां यार मेरे


तुमच्या डोळ्यात पाणी आणणारं एखादं दृश्य चित्रपटात असेल तर साधारणपणे तो एक ट्रॅजेडी सीन असतो आणि तो सीन हळूहळू चढत जातो आणि मग त्या सिच्युएशनच्या हाय पॉईंटला डोळ्यात पाणी येतं. सोबतीला बॅकग्राउंड म्युजिक तर असतंच, त्याशिवाय आवश्यक तेवढी परिणामकारकता येत नाही. किंबहुना, बॅकग्राउंड म्युजिकमुळेच एखादं दृश्य 'टचिंग' बनत.

'सागर' चित्रपटातल्या 'सच मेरे यार है' या 'एस. पी.' ने गायलेल्या गाण्यात एका ओळीत 'कमल हसन'ने जो अभिनय केला आहे त्याला तोड नाही. आपल्याला काही कळायच्या आतच घात झालेला असतो. टचकन म्हणावं तर तेही मिळमिळीत वाटेल इतकी फास्ट रिएक्शन झालेली असते. डोळ्यांत पाणी उभा राहिलेलं असतं. ते जरा  तिथेच अडवून धरण्याचा प्रयत्न करावा म्हटलं तर कमल हसनच्या बाजूला उभा असलेला 'लिलिपुट' पापण्यांच्या कडांवर उभा असलेले पाण्याचे थेंब खाली ढकलून देतो आणि ते दोन थेंब गालावरून रेंगाळत खाली येतात. पुन्हा आपण अजून रडून शर्टाची बाही ओली करू नये म्हणून तेवढ्याच वेगात तो पुन्हा नॉर्मल होतो. पुढे पडद्यावर हिरोला काही कळू देत नाही आणि पडद्याबाहेर आपल्याला सर्व कळालेलं असूनही पुढे रडू देत नाही. 

तसं तर कमलने इतरही चित्रपटात सकस आणि वास्तवदर्शी अभिनयय करून आपल्याला रडवलंय. 'सदमा'मध्ये तर शेवटी खराखुरा सदमा बसलेला आहे. पण, या इथल्या प्रसंगात सेकंदांच्या एक शतांश इतक्या स्पीडने त्याने किंचित उसणा हसरा असणारा चेहरा कमाल दुःखी केला आहे की आपल्या मनात इतर काही भावना येणं केवळ अशक्य. या कमालीच्या कमलला फक्त सलाम आहे आणि वर म्हटल्याप्रमाणे लिलिपुटनेही खारीचा वाटा उचलत अतिशय महत्वाचं अस आपलं योगदान देऊन तो सीन अजरामर करून ठेवला आहे, त्यालाही सलाम

- संदीप भानुदास चांदणे (सोमवार, ३०/०६/२०२५)

Sunday, June 29, 2025

निळासावळा रेशीम पक्षी

हिरव्या ओल्या पाचूवरती
आभाळाची निळसर नक्षी 
असल्या चित्रामधुनी गातो 
निळासावळा रेशीम पक्षी

उद्याची न भ्रांत मनाशी
मिळेल तिथला दाणा टिपतो
उथळ संथ झऱ्यात जाऊन
पंख भिजवूनि न्हाऊन घेतो 

भिरभिर आपली थांबवून तो 
भवताली एक सखा शोधतो 
नाजूक रेखीव मान ताणूनि
मध्येच मंजुळ धून सोडतो

मावळतीच्या कुशीत जेव्हा
सूर्य जाऊनि डोळे मिटतो
निळ्यासावळ्या नभात तेव्हा
निळासावळा पक्षी उडतो

- संदीप भानुदास चांदणे (रविवार, २९/०६/२०२५)

Monday, June 16, 2025

दोन नेते गुजराती

दोन नेते गुजराती
भलतेच करामती
कळतच त्यांना नाही
अति तेथे होते माती

विकासाच्या नावाखाली
दोन हजार चौदा साली
गांधी सांगून आण्णाच्या 
आग लावली बुडाखाली

प्रधानसेवकाच्यानंतर
एक होई चौकीदार
दुजा घेई हाती आपल्या 
बेदरकारपणे कारभार

सतत मुखात खोटे
घाली विदेशात खेटे
प्रचारकी बघून थाट
जनतेच्या तोंडी बोटे

हरभरा यांच्यामुळे
टरारून गच्च फुले
कुठे जरा खुट्ट होता 
म्हणे हे तर नेहरूमुळे

आधी बोलती चिन्यांना
लाल लाल डोळे हाणा
पाकिस्तानला कळेल
अशी भाषा तुम्ही द्या ना

पाक सारखा घुसतो 
चीन नकाशा पुसतो
व्यापाऱ्यांना सैन्यापेक्षा
एक साहसी म्हणतो

नोटबंदी, लॉकडाऊन
पाहिले सारे करून
हाती धुपाटणे आले
बघा हताश होऊन

विदेशनितीचा परिपाक
रुपयाचे गेले नाक
खोल गाळात रुतले
अर्थव्यवस्थेचे चाक

कोरोनात बळी गेले
सीमेवर कामी आले
अगणित देशबांधव
गर्दीत चेंगरून मेले

याआधी दुर्दैवी घटना
पाहिल्यात घडताना
गुजराती दोन दिसले
जबाबदारी झटकताना

सारे मणिपूर पेटले
उरी, पुलवामा घडले
मनाच्या बाता एकाच्या
ऐकूनी कान विटले

कितीतरी चरित्रहीन
बरळतात मंत्रीगण
यांच्या संगतीत स्वच्छ
माखलेले भ्रष्टाचारानं

आंधळा घेऊन द्वेष
धरून गोसावी वेष
निघालेत चोर दोन
विकायला सारा देश

पत्रकार येती कामे 
नामजप ओठी घुमे
पैशासाठी सत्तेपुढे
लाचार सारी माध्यमे

सहिष्णुतेचा अंत पाही
ठाऊक हे त्यांना नाही
असल्या दडपशाहीला
लोकशाहीत थारा नाही

- संदीप भानुदास चांदणे (सोमवार, १६/०६/२०२५)

Tuesday, June 10, 2025

कोमलांगिनी चित्तहरिणी

कुठून हा येई समीर गंधीत तू नसताना
गंधातून दिसे साक्षात मज तू हसताना
काज कुठले कसे करू कळेना काही
हरवते माझे चित्त नित्य तुला स्मरताना

रोमांचित, अवचित तव दर्शने मी फार
मन्मनी घातला तव बाहूचा रेशीम हार
व्यर्थ घटिका नको आता हो जरा उदार
हे पळ पळ करती मनावर निर्दयी वार

पाहूनि तुज कोमलांगिनी चित्तहरिणी
शब्द हे आले नकळत मम अधरावरी
अंतिम बहुधा आज दिन हा या भूवरी
मना धीर धरी, करी अनुकंपा मजवरी

हे यौवन तव नवचैत्रासम साकार
घटासम वाढता दिसे कटी आकार
ते नयन नितळ गहिरे सरोवर फार
मी अति आतुर पोहून कराया पार

पुरे हे मौन मनोरथ माझे मनीचे जाण
ह्रदयी रुतला खोल तव प्रीतीचा बाण
करी त्वरा जरा करण्या अंत वेदनेचा
दुःखे त्यागीन विव्हळ व्याकूळ प्राण


- संदीप भानुदास चांदणे (मंगळवार, १०/०६/२०२५)

Friday, May 30, 2025

बूंद की गाथा

बूंद की गाथा.

बूंद जो मेघ से मय तक पहुंची.


यह एक बूंद की गाथा है जो इस पृथ्वीपर मौजूद हर सजीव के जीवन का अविभाज्य भाग हैं. आमतौर पर इसे देखा नहीं जाता, इसके समूचे जमा रुप को ही जाना और देखा जाता हैं. जीवनके कुछ ख़ास क्षणोंमेंही इन्हे देखा और महसूस किया जा सकता है. लेकिन इसके लिए आपको अलग दृष्टी अपनानी पड़ती है और जीवन की आपाधापीमें आम आदमी कहाँसे लाए ऐसी अलग दृष्टी? इसीलिए कुछ शब्दोंको चुनकर उन्हें एक धागे में पिरोकर ये काव्यमाला आपके संमुख प्रस्तुत कर रहा हूँ. आशा है मेरी दृष्टी से कुछ बूंदे देख वहीं आनंद की अनुभूती आपकोभी होगी जो मुझे लिखते समय हुई थी.


और एक बात, यह केवल एक काव्यसंग्रहही नहीं हैं, एक यात्रा के अनुभवका साहित्यिक दर्पण है. इसमें आप मेघसे गिरते वर्षाकी बूंदसे जामके प्याले में छलकती बूंद तक का सफर दिखाई पड़ेगा. वर्षा की बूंद, ओसकी बूंद, पूजा अभिषेक में गिरती धारा की बूंद और प्यारमें बहते आंसूकी अनमोल बूंद इन सभीकी नयेसे पहचान होगी.


यदि इसे पढ़कर किसी वाचकके मनमे अपने जीवनसे कोई याद, कोई पीड़ा कोई प्याला छलकके आ जाये तो इस "बूंद"का कार्य पूर्ण हुआ ऐसा मैं समझूंगा.



बूंद-१

बूंद बूंद मेघ में हैं भरी

आकाश से धरा पर गिरी

बूंद एक कमतर हैं नहीं

नदिया ताल दर्या भर चली


बूंद बरसती हैं कभी जब

पनियाई झुकी अखियोंसे

हृदय में पीड़ा है उठती

मानें जहान गलता हो जैसे


बूंद बूंद एकसी हैं दिखती

मायने पर हजार परखती

प्रेमी रखता है विरह में

कहीं इबादत में गिर जाती


गुलपे सजती शबनम बनकर

किसी पेड़के फ़लसे रिसती

साकी के प्यारभरे प्याले से

मय कहलाती और छलकती


बूंद-२

ऐ बूंद अब आ तू उतरकर

काले घन की उंगली छोड़

अवनीपर माटी के कणमें

है तुझसे मिलने की होड़


सूख चुका हैं भुना पड़ा हैं

अब ना हो उससे धूप सहन

झरझर सरसर ऐसे उतर

गीली शीतलता को पहन


कई पेड़ और पौधे भी तो

भूरे बनकर खड़े हुए हैं

बहा ले जा तू उन पत्तोंको

ढेर बनकर पड़े हुए हैं


दे बदल सब सृष्टि का रंग

हरा हरा सबकुछ तू कर दे

सूखी सरिता और सरोवर

मिल आ, इन सबको तू भर दे


चार मासभर एक वर्ष के

मधुर बजता साज बन जा

हर सवेरे उजालोंके संग

झिममिलाती ओस बन जा



बूंद-३

गजब हुआ आज मैंने क्या देख लिया

उन आखोंमें एक बूंद आंसू देख लिया


गुमान था कभी चमचमाते मोतीपर

मोतीसे भी क़ीमती रतन देख लिया


यूं अगर ये बूंदे गिरकर होंगी ज़ाया

मैं बन जाऊ मुफ़लिस मैंने देख लिया


पलकपे खड़ी जो तेरी आंसूकी बूंद

संदूक का हो बंदोबस्त ये देख लिया



बूंद-४

लगा आंसूकी झड़ी निरंतर

उसपर रुदन करुण सिसकके

बहाकर बिरहाकी वो बूंदे

हो गए सूखे नयन हैं उसके


कोई मुराद पूरी हो जाये

आस लिए मनमें वो रोता

बूंद-बूंद देवों के सिर पर

अभिषेक जलका कर आता


कोई खर्चता बूंदे टपटप

झरझर कोई सिरपे चढ़ाता

बिरहाकी हो या पूजाकी

पावन मैं उन दोनोंको पाता



बूंद-५

बूंद सुनहरी पाती पाती

सुबहको शबनम बन जाती

ओढ़कर किरणों को बदनपे

जैसे हो गहना, इतराती


चूमकर सारे फूलोंके डेरे

दुपहरी में चुपकेसे जाये

अगली सुबह मिलने को

ठंडी सदा हवा संग आये


बूंद-६

रंगीन महफ़िल में रौनक भर

रुहभीगाती बूंदे मिल जाती हैं

समां नशीला बन जाते ही, एक

नज्म लबोंपर छलक आती हैं


पर दो आँखों से उपर हो

नशा वो ऐसा नहीं जरा रे

अभी तक उतरा नहीं तो

नया ख़ुमार हम कहाँ भरे?


रिसता मैं कोरा जाम देखूँ 

जब उसकी आँखों को देखूँ

बूंद भी उसकी न हो जाया

इतना होश में रहूं ये देखूँ


- संदीप भानुदास चांदणे (शुक्रवार, ३०/०५/२०२५) 

सुखाची सुरेख सुटी!

पावसातल्या सुटीचा हाही एक असा दिवस, ज्या दिवशी पाऊस त्रासदायक वाटत नाही. पावसाळ्याच्या मध्यावर कदाचित त्याची सवय झालेली आहे आणि पाऊसही सुरुव...