Tuesday, November 21, 2017

एक सल नेहमीच - भावानुवाद

एक सल नेहमीच - भावानुवाद

एक दरवळ नेहमीच
अंगावरून जातो
डोळ्यांदेखत नेहमीच
एक काठ नदीचा भरतो
एक नाव नेहमीच
किनाऱ्याशी थडकते
एक रीत मला नेहमीच, लांबून खुणावते
मी आहे तिथेच बसतो
एक दृश्य नेहमीच, धूळीत साकार होते

एक चंद्रही नेहमीच
खिशात सापडतो
धिटुकली खार झाडावर
सूर्य गिळून घेते
हे जग तेव्हा नेहमीच
वाटाण्याएवढे भासते
एका तळहातावर जणू अलगद मावते
मी आहे तिथून उठतो
एक रात्र नेहमीच, मुंगीच्या पावलांनी येते

एक हसणे नेहमीच
झुळूकीसारखे वाटते
एक नजर नेहमीच
उबदार कानटोपी चढवते
एक गोष्ट नेहमीच
पर्वतासारखी दिसते
एक नीरवता नेहमीच
मला गुंडाळून ठेवते
मी जिथे असतो तिथून चालू लागतो
एक सल नेहमीच, प्रवास होऊन बसतो

- संदीप चांदणे (२१/११/२०१७)

मूळ कविता

अक्सर एक व्यथा

अक्सर एक गन्ध
मेरे पास से गुज़र जाती है,
अक्सर एक नदी
मेरे सामने भर जाती है,
अक्सर एक नाव
आकर तट से टकराती है,
अक्सर एक लीक
दूर पार से बुलाती है ।
मैं जहाँ होता हूँ
वहीं पर बैठ जाता हूँ,
अक्सर एक प्रतिमा
धूल में बन जाती है ।

अक्सर चाँद जेब में
पड़ा हुआ मिलता है,
सूरज को गिलहरी
पेड़ पर बैठी खाती है,
अक्सर दुनिया
मटर का दाना हो जाती है,
एक हथेली पर
पूरी बस जाती है ।
मैं जहाँ होता हूँ
वहाँ से उठ जाता हूँ,
अक्सर रात चींटी-सी
रेंगती हुई आती है ।

अक्सर एक हँसी
ठंडी हवा-सी चलती है,
अक्सर एक दृष्टि
कनटोप-सा लगाती है,
अक्सर एक बात
पर्वत-सी खड़ी होती है,
अक्सर एक ख़ामोशी
मुझे कपड़े पहनाती है ।
मैं जहाँ होता हूँ
वहाँ से चल पड़ता हूँ,
अक्सर एक व्यथा
यात्रा बन जाती है ।

- सर्वेश्वरदयाल सक्सेना

Saturday, June 3, 2017

प्रेमाचा खेळ

जीव जातो माझा इथे
तेव्हा तुझा खेळ होतो!
उशीराने येऊन लगेच
तुला कसा वेळ होतो?

रात्री झोप येत नाही
दिवसा काही होत नाही
घ्यावे करायला काही
सारा बट्ट्याबोळ होतो!

तू टोक दक्षिणेचे
उत्तरेचा ध्रुव मी
विचारतो वर त्याला
असा कसा मेळ होतो?

फुलापरी तू साजिरी
मी येडं पिकलेलं
तू आंबा करू पाहते
आणि मी केळं होतो!

प्रेम दोघांच्या मनात
पण धुंडाळ्याचा सोस
मनाचा ना ठाव लागे
इथे सारा घोळ होतो!

तुला वाटेलही कधी
शोधू दिवा हाती धरून
आता नाही पुन्हा कळेल
एकटा मी निर्भेळ होतो!

- संदीप चांदणे (३/६/२०१७)

खड्डा

उकरून-टोकरून काढली बघ कुणी
पुन्हा प्रेमाची पुरलेली आठवण
जी नीट पुरलीच गेली नव्हती
अर्धवट बुजवलेल्या खड्ड्यातून
सतत उघडी पडत होती
तो काळजातला खड्डा
ओलांडून जाताना
हे नेहमीच लक्षात यायचं
पुन्हा वाटायचं...
घाई काय आहे?
आयुष्य पडलंय की सारं
तुला विसरायला!
खड्डा भरायला...
नाही तरी असं काय लागतंय?
एक लग्न, दोन मुलं
जिवलग मित्र, नातलग
सण-समारंभ वगैरे, किंवा,
किंवा, काही वर्षे!
तरी खड्डा भरला जात नाहीये
ही वस्तुस्थिती आहे
मूठभर माती घातली की,
हातभर उकरणारेच जास्त
मीही बोलत नाही अशांना
कारण, भिती वाटते
पुन्हा हा खड्डा उकरायला
कुणीच आलं नाही तर?
आणि मग पुढे...
तुला विसरणं शक्य झालं तर?
छे! कल्पनाही करवत नाही ग!
आयुष्यातले छक्के-पंजे कळाले नाहीत
ना कळतीलही कधी
प्रेम कशाशी खातात
हेही नव्हतं ठाऊक, प्रेम करताना...
एवढं मात्र पक्क ठाऊक आहे,
तुला विसरेन तेव्हा या जगात नसेन!
तो खड्डा मात्र तिथेच खड्डा होऊन
पडलेला असेन...असू दे...
तेवढंच तुलाही काम... बुजवण्याचं!

- संदीप चांदणे (३/६/२०१७)

Tuesday, May 9, 2017

काळाचे गीत

तूहि नव्हतीस, मीही नव्हतो
बघ काळ कसा बदलतो
तारे ते जे सदाच असती
आपल्या जागी नभात वरती
आज मोजण्या जागे कोणी
मनात अन् मोगरे माळूनि
फेऱ्या आपुल्या पाणवठ्याच्या
चर्चा साऱ्या गावकुसाच्या
कशी न कळली तू गेलेली
नियती अशी उलटलेली
पुन्हा भेटलीस का वळणावर?
घेऊन कुंकू परके, भांगावर
उभय उरातहि ते काही
आधीसारखे हलले नाही

तूहि नव्हतीस मीही नव्हतो
पुरते आपण अनोळखी होतो
तू आहेस अन आज मीही
समोरासमोर अगदी, तरीही
त्याच्या हाती सर्व आहे
बघ काळ बदलला आहे
आता यातून व्हावे काय?
आयुष्य प्रवाही, वाहत जाय

नसशील तू अन् मीही यापुढे
नसेल चिंता अगम्य अन् कोडे
फक्त काळ तो एक नव्याने
घडवील नाट्य कळाकळाने
फुलतील काही, काही तुटतील
त्यातलेच काही हे गुणगुणतील
गीत अधुऱ्या आपुल्या वचनांचे
निष्ठुर नियती अन् काळाचे

- संदीप चांदणे (३०/५/२०१६)

Friday, April 28, 2017

फरक

जागत्या वैराण राती
देह माझा थरथरे
मन होई सैरभैर
मुके होऊनि झुरे

अबोल श्रांत डोळ्यांचे
अश्रू बोलके वाहती
प्रश्न तुझ्या लोचनांत
मला काही विचारती
सांडतो मी शब्द शब्द 
वेच तू तुझी उत्तरे

स्वप्नही तुला कधी
दु:खाचे पडत नाही
दु:ख रोज पांघरतो
त्याशिवाय झोप नाही
कसे ऐकवू तुला मी
अंगाईगीत कण्हणारे?

माळू कशा, खोट्या आशा
सावरलेल्या तुझ्या केसात?
कष्टाची काजळी ल्यालो मी
सुवर्णअंजन तुझ्या डोळ्यांत
जखडून मी गेलेला
जग तुझे स्वैर फिरे

काळोखाचे गाणे माझ्या
उद्याच्या निवाऱ्याचे
तुझी खुलती दालने
गीत गात प्रकाशाचे
पहाट तुझी गुलाबी
गहरी माझी सांज रे

होईल का भेट कधी
चंद्र-सूर्याची आकाशी?
तुझी आस मखमली
माझी कुवत जराशी
साद तुझी दबकते
पाय माझेही बहिरे!

- संदीप भानुदास चांदणे (६/४/२०११)

प्रेमवस्त्र

भेटली अशी एके दिवशी
लख्ख उन्हात थेंबाच्या राशी
दाटले मनी नाना प्रश्न
कळेना हे वास्तव की स्वप्न
    चेहऱ्यावरचे भाव हरवले
    स्तब्ध होऊनी थिजलो जागी
    शिल्प शिळेवर जणू कोरले!

डोळ्यातला निर्धार स्पष्ट
हाती घेतलेला हात घट्ट
साथ माझी मागत होती
हवेहवेसे सांगत होती
    शब्द मनी काही योजले
    तिला 'नाही' म्हणण्यासाठी
    अळवावरचे स्वप्न पुसले!

दोन थेंब ओघळले खाली
मागून त्यांची झाली दाटी
पापण्या हळुवार झाकून
मानेनेच मी केली खूण
    पळात जणू वर्ष सरले
    कसेबसे विणलेले
    प्रेमवस्त्र, लेण्याआधी विरले!


- संदीप चांदणे (२७/४/२०१७)

Friday, January 27, 2017

लक्ष्मीहार

सांगू कशी मी बाई
कसं, कळलंच नाही
येळ सरना ह्यो भारी
जीव जीवाला खाई

त्याला जपलं मी फार
दिलं काळजात घर
आणि मिरविलं जगी
आज, गुमला चंद्रहार

दागिना महाग दिलेला
पारखून घडलेला
अर्धा सख्याचा, माझा
त्यात जीव जडलेला

सख्या दौडत येईल
मन भरून पाहील
कवातरी त्याच ध्यान
माझ्या गळ्यात जाईल

मागं, उतरल्या पायी
सखा वळूनिया जाई
काळजात लक्क माझ्या
आज आक्रीत होई

काय अवदसा झाली
कुठ खळ्याला गेलेली?
बाई मोठ्या घरची मी
कशी खळीला आलेली!

असा गेला, असा आला
सख्या हासत, उधळत
नवा साजिरा लक्ष्मीहार
बाई, त्याच्या ग हातात!

- संदीप चांदणे (७/२/२०१७)

Wednesday, January 18, 2017

वक्त

'वक्त' पे लिखना है तो 'वक्त' लगेगा!
'वक्त' वही ढूंढने मे 'वक्त' लगेगा!

जबां है अपनी ये जरा बेआमसी
समझो, बेशकही तुम्हे 'वक्त' लगेगा!

बिखरती है ख्वाईशे चंद लम्होंकी
समेटो तुम्हे उसीमे 'वक्त' लगेगा!

आला न हुआ उसका दो जहांमे
उसेभी उतर आते 'वक्त' लगेगा!

पूछेंगे वो के ये 'गालिब' है कौन?
कोशीश-ए-परवाजमे 'वक्त' लगेगा!

- संदीप चांदणे (२०/१/२०१७)

Saturday, January 7, 2017

स्ट्रॅटेजी

आठ - दहा दिवसांपूर्वी व्हाट्सॲपवर आंतरसोसायटी हापपिच क्रिकेट स्पर्धेच आवतान आल. आणि गेलं नाही तर आपल्या सोसायटीची काय इज्जत राहिल? हा प्रश्न प्रत्येक सोसायटीच्या क्रीडाप्रेमी, हौशी क्रीडापटू इ. लोकांना पडला. आणि बघता बघता स्ट्रॅटेजीजना सुरुवात झाली. आमच्या सोसायटीचे हौशी क्रीडापटू कसे मागे राहतील?

फक्त क्रिकेटचेच खेळाडू संघात निवडायचे या महत्त्वाच्या स्ट्रॅटेजीपासून आम्ही सुरूवात केली. त्याचं शेवटच्या दिवसापर्यंत काय झालं विचारू नका! शेवटी मॅचच्या दिवशी कॅरम किंवा बुद्धिबळ खेळायला आलं तरी चालतंय ओ, तो पण खेळाडूच असतोय की! हा मुद्दा आपोआप उचलून धरून प्लेयर्स गोळा करण्यापर्यंत स्ट्रॅटेजी बदलावी लागली. असो.

तर दुसरी महत्वाची स्ट्रॅटेजी अशी ठरवण्यात आली की रोज रात्री जेवणानंतर सोसायटीच्या मोकळ्या जागेत प्रॅक्टिस करायची! ही स्ट्रॅटेजी सुद्धा रोज बदलत होती. अमका येतोय. तमका आत्ताच ऑफिसमधून आलाय. सोसायटीच्या गेटवर मस्त शेकोटी पेटवलीये वॉचमनने, जरा शेकूया, वगैरे कारणांनी मॅचच्या दिवसाच्या आदली रात्र उगवली. पण प्रॅक्टिसला काय कुणी सिरीयस घेतलं नाही. बरेच जण तर हापपिच तर आहे! त्याला काय प्रॅक्टिस करायचीय? हे असं निवांतपणे कमरेवर हात ठेऊन विचारत होते जसं काय यांच्या आधीच्या तीन पिढ्या रणजीत पाणी, टॉवेल वगैरे द्यायला होत्या!

मॅचच्या आदल्या रात्री मग प्रॅक्टिस नाही निदान उद्या खेळायचयं ते मैदान, खेळपट्टी पाहून उद्या कसं खेळायचं याची स्ट्रॅटेजी आज ठरवता येईल अशी एक स्ट्रॅटेजी ताबडतोब ठरली. लगेच फोन फिरवले गेले.
एका किडनॅपिंग व्हॅन मध्ये उद्या खेळणाऱ्यातले काहीजण भरले . रात्री दहाला सोसायटीच्या बाहेर एकजण भाजी आणतो म्हणून गेलेला, तो सिगारेट्स घेताना सापडला, तो ताबडतोब किडनॅप झाला! ग्राऊंड सापडलं. जाऊन पाहिलं तर खेळपट्टीवर गवताऐवजी कॉंक्रिट! लगेच स्ट्रॅटेजी ठरवली गेली. उद्या स्पिन नाही, फक्त फास्टर खेळवण्यात गेम आहे! लागलीच तिथे फोटो सेशन होऊन सगळ्यांना तस कळवण्यात आलं!

मॅचचा दिवस उजाडला. सकाळी दहा वाजता सर्व संघाना हजर राहण्याबद्दल कळविण्यात आले होते त्याप्रमाणे साडेदहा पर्यंत सर्वजण जमा झाले. सोसायटीचा अभिमान म्हणून आधीच, अशा प्रसंगी घालायचे टी शर्ट्स घालून खेळायला येण्याबद्दल सर्वांना ताकीद देण्यात आली होती, त्याप्रमाणे सर्वजण सोसायटीचे नाव असलेला टी शर्ट घालून आलेले. अशा रितीने तीन चारचाकी गाड्या धुरळा उडवित मैदानाकडे रवाना झाल्या.

मैदानावर पोचलो. उद्घाटन वगैरे सोपस्कार पार पडले. आमच्याच सोसायटीची पहिली मॅच आहे असे कळाले आणि लगेच स्ट्रॅटेजीवाले पुढे सरसावले व पहिली मॅच नको! ग्राऊंडचा अंदाज, फील्डिंग, बॉलिंग, बॅटींग याचा इतर टीमच्या मॅचेस पाहून योग्य स्ट्रॅटेजी ठरवता यावी म्हणून दुसरी मॅच घ्यावी अशी स्ट्रॅटेजी ठरवण्यात आली व ती संयोजकांच्या घशात उतवण्यातही आम्ही यशस्वी झालो आणि त्याप्रमाणे त्यांनी आमची तिसरी मॅच ठरवली.

चला, पहिली मॅच सुरू झाली व प्रत्येक बॉलला एक अशा पाच ओव्हरच्या मॅचमध्ये तीसेक स्ट्रॅटेज्या ठरवल्या गेल्या. दुसऱ्या मॅचच्या वेळी आपण बसून न राहता फील्डिंगची प्रॅक्टिस केली तर वार्म अप होईल अशी एक स्ट्रॅटेजी पुढे आली व आम्ही सर्वजण जवळच्याच पडीक रानात गोल उभा राहिलो व एकमेकांकडे बॉल फेकत प्रॅक्टिसची स्ट्रॅटेजी अमलात आणली!

झालं! अखेर दुसरी मॅच संपून आमच्या मॅचची वेळ झाली. लगेच सर्वानुमते, टॉस जिंकला तर पहिली बॅटींग घ्यायची अशी स्ट्रॅटेजी ठरली. टॉस हरला. पण समोरच्या टीमने बॉलिंग निवडल्यामुळे आम्ही आपोआप स्ट्रॅटेजी वर्क होतेय ह्या आनंदात होतो तेवढ्यात आयोजकांपैकी कोणतरी सांगत आले की, अहो, कुणासोबत टॉस केला तुम्ही? दुसऱ्या टीमचा कॅप्टन तर आत्ता आलाय ग्राऊंडवर! बोंबला! पुन्हा टॉस झाला. पुन्हा हरला! समोरच्या टीमने पहिली बॅटींग घेतली. पण टीमचे मनोधैर्य खचू न देता आम्ही मैदानात उतरून हडल-बिडल केल आणि पहिल्या मॅचच्या वेळी ठरवलेल्या तीसेक स्ट्रॅटेज्या तीन मिनिटात उजळून टाकल्या!

मॅच सुरू झाली. चार का पाच ओव्हरची मॅच असं मध्ये कन्फ्यूजन झालेलं जरा, तेवढं सोडलं तर काही कळायच्या आत समोरच्या टीमने ५ ओव्हरमध्ये ६६ रन्स कुटलेले! सगळ्या स्ट्रॅटेज्या फुग्याचा दोरा अचानक सुटला तर फुगा जसा वाऱ्यावर सुरसुरत भिरभिरतो तशा फुस्स झालेल्या! तशाही अवस्थेत टीमने ऑस्ट्रेलिया विरूध्द साऊथ आफ्रिकेची फेमस ४३४ वाल्या मॅचची स्ट्रॅटेजी डोळ्यासमोर ठेवलीच!

आमची इनिंग सुरू झाली आणि अहो आश्चर्यम! सलामीचे दोन्ही बॅट्समनने तुफान फटकेबाजी करायला सुरूवात केली आणि विरोधी टीमचे धाबे दणाणले. पहिल्याच ओव्हरला १२ रन्स. दुसऱ्या ओव्हरअखेर २४ रन्स आणि तिसऱ्या ओव्हरअखेर बिनबाद ३३ रन्स! जोश वाढला होता. बाहेर बसलेल्या प्रत्येकाचा घाम सुकला होता. उरलेल्या दोन ओव्हरमध्ये ३४ रन्स हव्या होत्या. आणि चौथ्या ओव्हरच्या पहिल्या बॉलने एका ओपनरचा घात केला. सिक्सला आऊट होतं हो. बिचारा किती आवरणार स्वतःला? शिवाय आस्कींग रन रेट वगैरे प्रकार असतोच की! सवयीप्रमाणे सिक्स मारून तो परतला आणि पुढे टीम इंडियाचा कित्ता आमच्याही टीमने गिरवला! गळती लागली. एका बॉलमध्ये २९ वगैरे जरा अवघडच लक्ष्य आमच्यासमोर आल्यावर शेवटी नाईलाज होऊन आम्ही स्ट्रॅटेज्यांना आवरतं घेतलं!

समोरच्या टीमबरोबर हातमिळवणी वगैरे प्रकार करायची प्रथा आम्ही आमच्यापुरती त्यावेळेसपासून बंद पाडायचं ठरवलं. सोसायटीने भाग घेतलेल्या पहिल्यावहिल्या स्पर्धेत आलेलं अपयश आम्ही थम्सअप, स्प्राईटने जिरवल व अपयश ही यशाची पहिली पायरी असते हे एकमेकांना सांगत आणि अशा अनेक पायऱ्या चढाव्या लागल्या तरी बेहत्तर अशी नवी स्ट्रॅटेजी ठरवून आम्ही सोसायटीत परतलो!

- संदीप चांदणे (शनिवार, ७/१/२०१७)

रोशनदान

कभी हुआ करता था जो एक शानदार मेहराबदार रोशनदान आज उसकी शान-ओ-शौकत एक पान की दुकान नोचती हैं उस ठेलेपर तो जमघट लगताही होगा बेकदरदान जमाने का ...